İŞ GÜVENCESİ-2

Geçtiğimiz sayıda başladığımız İş Güvencesi’ne devam ediyoruz:

1. Ekonomik nedenin samimiyetini işveren ispatlamak zorundadır;

Ekonomik gerekçeler gerçekçi olduğu taktirde iş akdinin feshi için geçerli bir sebeptir. İşveren ekonomik sıkıntıları gerekçe göstererek işçinin iş akdini feshettiği taktirde bu hususu ispatlamak zorundadır.Ekonomik nedenlerle işçi çıkarma yoluna başvuran işverenin uyması gereken kurallar vardır.

4857 Sayılı İş Yasanının 29.maddesi ilk fıkrasında “İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine,ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirir.”

İşyerinde çalışan işçi sayısı:
a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,
b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin,
c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin, işine 17. madde uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır…”

İşveren tarafından toplu işçi çıkarmak için ilgili yerlere gerekli bildirimleri yaptıktan sonra işyeri sendika temsilcileri ile toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konularında görüşme yapmalıdır. Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenir.

Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini bölge müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur. Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz…”

Ekonomik sebeplere dayanarak toplu işçi çıkarma yoluna giden işveren 4857 sayılı yasanın 29.maddesindeki düzenlemeye uygun davranmadığı taktirde işverence yapılan iş akdinin feshi işlemi sadece bu nedenden ötürü geçersizdir.

Ekonomik nedenlerle işçi çıkartılırken fesih daima en son çare olarak düşünülmelidir. Feshin son çare olma ilkesi (ultima-ratiyo) gözetilmelidir. İşveren öncelikle fazla mesaileri kaldırmalı, hafta sonu çalışmasına son vermeli,gerekiyorsa işçilere dönüşümlü izin uygulamasına gitmeli, işe yeni işçi alınmamalıdır.

Yargı kararlarında iş güvencesi müessesesinin getiriliş amacına uygun şekilde; asıl olanın işçinin feshe karşı korunması olduğuna, başkaca yol ve yöntemler kullanıldıktan/her şey yapıldıktan sonra en son çare olarak iş akitlerinin feshi yoluna gidilmesi gerektiğine özel vurgular yapıldığı görülmektedir. Yine bu anlayışla çelişkili işveren uygulamaları da hukuki himaye görmemekte, geçersiz feshin akıbetinden kurtulamamaktadır.

“Talep ve sipariş azalması, ülkede yaşanan ekonomik kriz gibi işyeri dışından kaynaklanan nedenlerle uygulama yapılırken, öncelikle fazla çalışmaların kaldırılması, işçinin rızası ile çalışma süreleri kısaltılmalı, iş zamana yayılmalı, kısacası feshi en son çare olarak düşünülmelidir. (Y.9.H.D. 08.07.2003 tarih 2003/12442-13123) 

“Fesih en son çare olarak düşünülmelidir. İstihdam fazlası olmadığına ve yeni işçi alımı söz konusu olduğuna göre öncelikle üretimi ve verimliliği artırıcı önlemler alınmalı, teknolojik gelişmeler takip edilmeli, işyerinde fazla mesai uygulamaları kaldırılmalı, personel yetersizliği gerekçesi ile izin verilmemesi uygulamasına son verilmelidir. Davalı kuruluş bu tür uygulamalara başvurmamış, aksine işçi istihdamından kaynaklanmayan gider artırıcı uygulamalar neden olmuştur. Bu nedenle feshin geçerli bir nedene dayanmadığı kabul edilmelidir. (Y.9.H.D. 29.12.2003 tarih 2003/23204-22988) 

Yargıtay İçtihatlarında, iş akdinin ekonomik nedenlerle feshinde ekonomik sebebin samimi olması hususuna önem verilmektedir. Zira Belediyelerce işçilerin iş akitleri feshedilirken genellikle ekonomik sebep gerekçe gösterilmektedir. Bu nedenle fesih için en sık gösterilen ekonomik sıkıntı gerekçesinin de her türlü şüpheden uzak olarak ispatlanması gerekmektedir.

Av. Oğuz AKSOY